در پروژه‌های تحقیقاتی و آموزشی جستجوی منابع، تحلیل داده‌ها و ارائه نتایج منظم بسیار وقت‌گیر و خسته‌کننده است. حالا فرض کنید ابزاری دارید که ده‌ها سند، مقاله، ویدیو و حتی فایل صوتی را از شما می‌گیرد و در کسری از ثانیه آنها را خلاصه و حتی به پادکست آموزشی تبدیل میکند. این همان چیزی است که هوش مصنوعی گوگل NotebookLM برایش ساخته شده. در این مطلب از بلاگ «اهورا» با این ابزار قدرتمند، ویژگی‌ها، کاربردها و نحوه استفاده از آن آشنا می‌شوید.
هوش مصنوعی گوگل NotebookLM چیست؟
پروژه گوگل NotebookLM در سال ۲۰۲۳ معرفی شد و از همان ابتدا با یک هدف مشخص پا به میدان گذاشت: تبدیل دیتای خام به اطلاعات خلاصه و کاربردی. برخلاف چت‌بات‌های معمولی که صرفاً به سوال پاسخ می‌دهند، این ابزار در نقش یک دستیار تحقیقاتی عمل میکند.
شما مجموعه‌ای از منابع مختلف شامل فایلهای متنی، PDF، صفحات وب و حتی ویدیوهای یوتیوب را به آن می‌دهید تا با کمک مدل زبانی پیشرفته Gemini 2.0 ارتباط بین این منابع را تحلیل کند. هوش مصنوعی گوگل NotebookLM پس از تحلیل به پرس‌وجوهای پیچیده کاربران جواب می‌دهد، راهنمای مطالعاتی می‌سازد و حتی خلاصه‌ای شنیداری از موضوع تهیه میکند.
در حالی که Google NotebookLM از فناوری‌های پیشرفته برای پردازش اطلاعات استفاده میکند، اساس این ابزار به مدل زبانی بزرگ یا LLM بستگی دارد.
ویژگی‌های هوش مصنوعی گوگل NotebookLM
هوش مصنوعی گوگل NotebookLM مجموعه‌ای از ویژگی‌های پیشرفته دارد که آن را از ابزارهای مشابه متمایز میکند. در ادامه به بررسی دقیق این ویژگی‌ها می‌پردازیم:
گزینه‌های متنوع برای بارگذاری اسناد
یکی از نقاط قوت اصلی این ابزار، انعطاف‌پذیری آن در پذیرش انواع مختلف منابع است. کاربران می‌توانند اسناد را از منابع زیر وارد کنند:
- فایلهای Google Drive مثل Docs، Sheets و Slides
- فایلهای PDF و متنی خام
- متن‌های کپی‌شده یا یادداشتهای شخصی
- آدرس صفحات وب و ویدیوهای یوتیوب
- فایلهای صوتی (مانند MP3 یا WAV)
بهره‌مندی از مدل قدرتمند Gemini 2.0
بزرگترین دردسر ابزارهای AI این است که گاهی «دروغ‌های قانع‌کننده» تحویلتان می‌دهند! گوگل برای حل این مشکل در NotebookLM، از مدل زبانی بسیار قدرتمند Gemini 2.0 استفاده کرده که سطح توهم بسیار پایینی دارد.
پاسخ‌های ارائه شده در NotebookLM به منابع آپلود شده محدود می‌شود و هر پاسخ همراه با ارجاع به منبع اصلی ارائه می‌گردد. این ویژگی دقت و قابلیت اطمینان را به‌ویژه در پژوهش‌های علمی و حرفه‌ای افزایش می‌دهد.
مقاله مرتبط: هوش مصنوعی Gemini چیست؟ و نحوه استفاده از آن
پنجره زمینه وسیع
یکی از ویژگی‌های برجسته هوش مصنوعی گوگل NotebookLM توانایی آن در مدیریت حجم عظیمی از اطلاعات است. به لطف پنجره زمینه ۲ میلیون توکنی مدل Gemini 2.0 کاربران می‌توانند اسنادی با حجم بالا مانند یک فایل PDF چند صد صفحه‌ای را بارگذاری و به‌راحتی با آن کار کنند.
اهمیت این ویژگی زمانی معلوم می‌شود که چندین مقاله، کتاب و ویدیو را کنار هم بگذارید و از دل آنها محتوای مورد نظرتان را بیرون بکشید.
پشتیبانی چندرسانه‌ای
این ابزار نه‌تنها متن، PDF و فایلهای صوتی را تحلیل میکند، بلکه میتواند محتوای ویدیوهای یوتیوب را نیز پردازش کند. علاوه بر این امکان تولید محتوای صوتی هم دارد.
برای مثال اگر یک سخنرانی طولانی را بارگذاری کنید، این ابزار نکات کلیدی را خلاصه کرده و حتی یک فایل صوتی جدید تولید میکند که موضوع بحث را به شکلی ساده و قابل‌فهم توضیح می‌دهد.
آموزش گام‌به‌گام استفاده از هوش مصنوعی Notebook LM
برای شروع کار با هوش مصنوعی گوگل NotebookLM، نیاز به نصب هیچ نرم‌افزاری نیست. این ابزار از طریق مرورگرهایی مثل کروم یا فایرفاکس قابل دسترسی است و تنها چیزی که نیاز دارید، یک حساب گوگل است. برای استفاده از هوش مصنوعی Notebook LM مراحل زیر را دنبال کنید.
- مرحله اول: ورود به وب‌سایت
- سایت https://notebooklm.google.com را باز کنید.
- برای ورود به داشبورد روی گزینه Try NotebookLM کلیک کنید.
- اگر از شما خواسته شد، با حساب گوگلتان وارد شوید.
- مرحله دوم: ایجاد نوتبوک جدید
برای کار با ابزار باید نوتبوک یا دفترچه بسازید. این دفترچه هسته اصلی پروژه یا تحقیق شما خواهد بود و می‌توانید تمام منابع و اطلاعات مرتبط را در آن مدیریت کنید.
- برای ایجاد نوتبوک روی گزینه Create یا New Notebook کلیک کنید.
- یک نام برای نوتبوک انتخاب کنید.
- مرحله سوم: آپلود منابع
در مرحله بعدی باید منابع مورد نیاز خود را به دفترچه اضافه کنید. منابع میتواند شامل فایلهای PDF، اسناد Google Docs، لینک صفحات وب، فایلهای متنی یا حتی ویدیوهای یوتیوب باشد.
با کلیک روی گزینه Add Source، امکان بارگذاری فایل از گوگل درایو، کپی و پیست متن، یا وارد کردن آدرس اینترنتی فراهم می‌شود. هر دفترچه به‌صورت پیش‌فرض تا ۵۰ منبع را پشتیبانی میکند. با پرداخت هزینه می‌توانید تا ۳۰۰ منبع هم برای هر دفترچه آپلود کنید.
- مرحله چهارم: دریافت خلاصه منابع
پس از بارگذاری هر منبع NotebookLM به‌طور خودکار یک خلاصه اولیه از محتوا تولید میکند. خلاصه‌ها در بخش «راهنمای منبع» (Source Guide) قابل مشاهده است و یکی از ویژگی‌های کلیدی این ابزار محسوب می‌شوند. با این خلاصه دید کلی بهتری نسبت به محتوای بارگذاریشده پیدا می‌کنید.
- مرحله پنجم: اشتراک‌گذاری نوتبوک
اگر در حال کار گروهی هستید یا قصد دارید پروژه خود را با دیگران به اشتراک بگذارید، خیلی راحت می‌توانید آن را برای دیگران ارسال کنید:
- روی آیکون Share در گوشه بالای سمت راست کلیک کنید.
- آدرس جیمیل فرد یا افراد مورد نظر را وارد کنید.
- از منوی کشویی کنار نام شخص، تعیین کنید که فرد مورد نظر امکان ویرایش دارد یا فقط مجاز به مشاهده است.
- با کلیک روی دکمه ارسال، لینک دفترچه برای آنها ارسال می‌شود.
کاربردهای گوگل NotebookLM
قابلیت‌هایی که توضیح دادیم وقتی معنا پیدا می‌کنند که کاربرد عملی هم داشته باشند. ابزار هوش مصنوعی گوگل NotebookLM به دلیل انعطاف‌پذیری و قابلیت‌های پیشرفته‌اش در حوزه‌های مختلفی کاربرد دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای این ابزار اشاره می‌کنیم.
آموزش و یادگیری
ابزار NotebookLM پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای کمک به یادگیری دانشجویان و دانش‌آموزان دارند. این گروه می‌توانند در این زمینه‌ها از NotebookLM بهره ببرند:
- جزوه‌های درسی دقیق از روی کتاب و مقاله بسازند.
- سوالات امتحانی یا فلش‌کارت برای مرور سریع تولید کنند.
- پادکست آموزشی بسازند (مثل یک کلاس درس مجازی).
- سؤال‌های سخت بپرسند و NotebookLM مثل یک معلم به آنها پاسخ دهد.
- موضوعات پیچیده را به بخش‌های کوچک و قابل فهم‌تر تقسیم کنند.
تولید پادکست از روی متن
یکی از امکانات خارق‌العاده NotebookLM تولید خودکار پادکست صوتی است که زحمت خواندن متون و اسناد مختلف را از دوش ما برمی‌دارد.
کافیست در پنل کاربری NotebookLM به بخش Audio Overview در سمت راست صفحه بروید و روی دکمه Generate کلیک کنید. این ابزار شروع میکند به گشت‌وگذار در تمام منابع اطلاعاتی شما و بعد نتیجه را به شکل یک گفتگوی عمیق و کاملا منسجم آماده میکند.
حالا دیگر چه در حال ورزش باشید چه مشغول کارهای روزانه، می‌توانید با خیال راحت فایلتان را دانلود کرده و آنها را به صورت صوتی گوش کنید. جالب اینجاست که پادکست به صورت گفت‌وشنود بین دو نفر ایجاد می‌شود تا برای شنونده جذاب‌تر شده و خسته کننده نباشد.
تحقیق علمی
در فرآیند پژوهش معمولاً نیاز به بررسی ده‌ها منبع علمی وجود دارد. NotebookLM میتواند به‌عنوان پژوهشگر کمکی ابتدا مقالات علمی، کتاب‌ها و سایر منابع را تحلیل کرده، سپس پاسخ‌هایی دقیق با ارجاع به منبع اصلی ارائه دهد. قابلیت ارجاع به منابع اصلی به پژوهشگران کمک میکند تا به‌راحتی به مطالعه عمیق‌تر بپردازند.
یادداشت‌برداری از جلسات
یک ویدیوی ۲ ساعته از جلسه کاری، کلاس درس یا سمینار دارید؟ آن را به NotebookLM بدهید تا در یک چشم بر هم زدن یک فایل صوتی ۱۰ دقیقه‌ای تحویلتان دهد که ریز تمام مباحث اصلی را گفته است. این ویژگی برای افرادی که نیاز به مستندسازی سریع و دقیق دارند، بسیار کاربردی است.
تولید محتوا و ایده‌پردازی
دیگر لازم نیست خودتان دست به قلم شوید و از دل متون طولانی و کسل‌کننده چکیده بیرون بکشید. هوش مصنوعی گوگل NotebookLM نه‌تنها اطلاعات را تحلیل میکند، بلکه به کاربران کمک میکند تا محتوای جدید بسازند.
نویسندگان و تولیدکنندگان محتوا می‌توانند ایده‌های اولیه را با این ابزار به اشتراک بگذارند تا آن را توسعه داده و مثل یک حرفه‌ای پخته‌تر کند. حتی اگر ایده جدیدی ندارید، کافی است موضوع اصلی را به NotebookLM بدهید تا چندین ایده ناب و جدید به شما می‌دهد. تولید پادکست هم ابزار قدرتمند دیگری برای تولیدکنندگان محتواست که امکان انتشار محتوا در کانال و فرم جدید را به شما می‌دهد.
خلاصه‌نویسی هوشمند
زمانی که با حجم زیادی از اطلاعات یا اسناد طولانی مواجه هستید، خواندن و تحلیل همه آنها میتواند زمان‌بر باشد. در چنین شرایطی می‌توانید از NotebookLM بخواهید خلاصه‌ای از محتوای منابع شما ارائه دهد. این ابزار میتواند خلاصه کتاب یا مقاله، راهنمای مطالعه، جزوه امتحانی و حتی پادکست آموزشی تولید کند.
برای خلاصه‌نویسی هوشمند کافی است به بخش راهنمای منابع بروید و روی هر منبع کلیک کنید. در این بخش خلاصه‌ای خودکار از محتوای منبع در اختیارتان قرار می‌گیرد که نیازی به وارد کردن دستور خاصی ندارد.
روش دوم این است که در کادر چت بنویسید «تمام این پروژه را خلاصه کن». هوش مصنوعی گوگل NotebookLM تمام منابع را می‌گردد و چکیده آنها را تحویلتان می‌دهد. این خلاصه‌ها منبع دقیق هم دارند؛ یعنی اگر شک کردید می‌توانید چک کنید این جمله از صفحه فلان منبع واقعا درست است یا نه.
پاسخ‌دهی هدفمند به سؤالات
به‌جای جست‌وجوی دستی در میان اسناد، می‌توانید سؤال خود را مستقیم از NotebookLM بپرسید. این ابزار پس از تحلیل منابع بارگذاریشده پاسخ‌هایی دقیق، مستند و همراه با ارجاع به منبع اصلی ارائه می‌دهد.
می‌توانید از آن بخواهید مفاهیم مختلف را با یکدیگر مقایسه کند، مثال‌هایی برای یک ایده خاص ارائه داده یا استدلال‌های مخالف یک دیدگاه را بررسی کند. اگر نمی‌خواهید خودتان سوالی طرح کنید، NotebookLM خودش چند پرسش مرتبط با تحقیق‌تان را پیشنهاد می‌دهد.
سازمان‌دهی هوشمند اطلاعات
NotebookLM توانایی قابل‌توجهی در تبدیل اطلاعات پراکنده و نامنظم به ساختارهای منظم و قابل‌فهم دارد. این ابزار میتواند داده‌ها را در قالب‌هایی مانند فهرست، جدول و تایم‌لاین سازمان‌دهی کند تا کاربران الگوها و ارتباطات میان اطلاعات را بهتر درک کنند.
برای مثال اگر مجموعه‌ای از اسناد مرتبط با یک موضوع تاریخی دارید، می‌توانید از ابزار بخواهید یک خط زمانی از رویدادها ایجاد کند. یا اگر در حال مقایسه دیدگاه‌های مختلف هستید، درخواست کنید که اطلاعات در قالب یک جدول مقایسه‌ای ارائه شوند.
ایجاد یک پایگاه دانش کامل
می‌خواهید روی یک موضوع خاص مانند تاثیر ترافیک روی آلودگی هوای تهران تحقیق کنید؟ NotebookLM به شما اجازه می‌دهد ده‌ها سند مختلف را از منابع گوناگون آپلود کنید: مقاله‌های علمی، فایلهای متنی، وبسایت‌های مرتبط و حتی ویدیوهای یوتیوب!
کافیست وارد بخش Sources شوید، روی Add Source بزنید و شروع کنید به آپلود کردن. حالا جادوی هوش مصنوعی گوگل NotebookLM را ببینید: این ابزار تمام این منابع را با هم تحلیل کرده و ارتباطاتی میان آنها شناسایی میکند که در نگاه اول به چشم نمی‌آیند.
جمع‌بندی
هوش مصنوعی گوگل NotebookLM با مجموعه‌ای از ابزارهای پیشرفته و انعطاف‌پذیر، فرآیندهای پیچیده تحقیق و آموزش را ساده‌سازی کرده است. این ابزار با قابلیت‌هایی نظیر تحلیل چندرسانه‌ای، خلاصه‌نویسی هوشمند، پاسخ‌دهی هدفمند، سازمان‌دهی اطلاعات و تولید پادکست نه‌تنها زمان موردنیاز برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه تجربه‌ای غنی و قابل‌فهم برای کاربران فراهم میکند. بهره‌مندی از مدل قدرتمند Gemini 2.0 این ابزار را به گزینه‌ای ایده‌آل برای پژوهشگران، دانشجویان و تولیدکنندگان محتوا تبدیل کرده است.
سوالات متداول
- تفاوت NotebookLM با گوگل داکس چیست؟
گوگل داکس بیشتر برای نوشتن است اما NotebookLM با استفاده از هوش مصنوعی به تحلیل، خلاصهسازی و پاسخ به سوالات دربارهی محتوای شما کمک میکند.
- کاربرد اصلی NotebookLM چیست؟
تحقیق، خلاصهسازی محتوا، تهیه یادداشتهای هوشمند و پاسخ به سوالات بر اساس اطلاعات بارگذاریشده توسط کاربر. - آیا برای استفاده از NotebookLM نیاز به نصب نرمافزار خاصی داریم؟
خیر، گوگل آن را به صورت تحت وب ارائه کرده. کافیست در سایت NotebookLM با اکانت گوگلتان لاگین و شروع به کار کنید. - آیا NotebookLM با منابع فارسی سازگار است؟
بله، این ابزار از زبان فارسی پشتیبانی میکند و میتواند اسناد، مقالات و محتوای متنی به زبان فارسی را تحلیل و خلاصه کند. - NotebookLM از چه فایلهایی پشتیبانی میکند؟
این ابزار بسیار منعطف است و از متن خام، فایلهای PDF، اسناد گوگل، صفحات وب، ویدیوهای یوتیوب و فایلهای صوتی مثل MP3 یا WAV پشتیبانی میکند.
- آیا هوش مصنوعی گوگل NotebookLM رایگان است؟
بله، این ابزار کاملا رایگان است! گوگل برای تشویق کاربران، هیچ هزینهای نگذاشته اما محدودیتهایی دارد که برای اکثر کاربران چندان مهم نخواهد بود.
